Tarcza antykryzysowa

Powszechnie wiadomo, że rządzący na czas walki z wirusem COVID-19 przygotowali szereg rozwiązań pomocowych dla przedsiębiorców, ubranych w ramy tzw. tarczy antykryzysowej. Wśród nich ustawodawca przewidział pomoc ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w postaci dopłaty do wynagrodzeń pracowników i składek na ubezpieczenie społeczne, jakie są zatem warunki uzyskania pomocy?

Na początek trochę podstaw prawnych, tzw. tarcza antykryzysowa zawiera się w ustawie z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, obowiązującej od dnia 31 marca 2020 r. Tymczasem już od początku kwietnia 2020 r. głośno jest o tzw. tarczy antykryzysowej 2.0., w istocie będącej raczej tarczą antykryzysową 1.1., której projekt wpłynął do Sejmu dnia 7 kwietnia 2020 r. (druk sejmowy nr 330 – rządowy projekt ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARC-CoV-2), jednakże na dzień 16 kwietnia 2020 r.  ustawa wciąż nie zakończyła drogi legislacyjnej i nie weszła w życie. Wspomniana pomoc w postaci dopłaty ze środków FGŚP przewidziana jest w art. 15g ustawy z dnia 31 marca 2020 r. – a projektowane zmiany nie zmieniają rozwiązania pomocowego w jego zasadniczym kształcie.

Aby uzyskać taką pomoc, przedsiębiorca powinien zanotować spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia wirusa COVID-19:

• nie mniej niż o 15% – co oblicza się jako stosunek łącznych obrotów w ciągu dowolnych, 2 kolejnych miesięcy przypadających w okresie po dniu 1 stycznia 2020 r. w porównaniu do łącznych obrotów z analogicznych 2 miesięcy roku poprzedniego lub
• nie mniej niż o 25% – co oblicza się jako stosunek łącznych obrotów w ciągu dowolnie wskazanego miesiąca w okresie po dniu 1 stycznia 2020 r., w porównaniu do obrotów z miesiąca poprzedniego.

W takim przypadku rozwiązanie pomocowe przewiduje dwa rodzaje świadczeń:

1. dla przedsiębiorcy, u którego wystąpił przestój ekonomiczny, co oznacza, że wszyscy pracownicy, bądź ich część, w ogóle nie wykonuje pracy, pomimo że pozostają w gotowości do pracy – takim pracownikom przedsiębiorca może wypłacać wynagrodzenie obniżone o maksimum 50%, nie niższe jednak od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy. W takim przypadku wynagrodzenie jest dofinansowane ze środków FGŚP w wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę (z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy), co zgodnie z wyliczeniami rządu oznacza, że maksymalna kwota dofinansowania na pracownika wyniesie 1 300,00 zł brutto plus kwota składki na ubezpieczenia społeczne należne od przyznanego świadczenia w wysokości 233,09 zł przy założeniu opłacania składki na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości 1,67% (wysokość składki uzależniona jest od wysokości składki wypadkowej obowiązującej u danego pracodawcy wahającej się od 0,67% do 3,33%);
2. dla przedsiębiorcy, który obniżył wymiar czasu pracy pracowników o 20% (a zgodnie z projektowanymi zmianami o maksimum 20%, więc również o niecałe 20%), nie więcej jednak niż do 0,5 etatu, z zastrzeżeniem, że wynagrodzenie nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy – w takim przypadku wynagrodzenie pracownika dofinansowane jest ze środków FGŚP do wysokości połowy wynagrodzenia, jednak nie więcej niż 40% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego przez Prezesa GUS z poprzedniego kwartału w stosunku do dnia złożenia wniosku. Zgodnie z wyliczeniami rządu maksymalna kwota dofinansowania na pracownika wyniesie w takim przypadku 2.079,43 zł brutto plus kwotę składki na ubezpieczenia społeczne należne od przyznanego świadczenia w wysokości 372,84 zł (jw. przy założeniu opłacania składki na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości 1,67%).

Co istotne, pracownikiem w rozumieniu przepisów są również m.in. osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę nakładczą lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Aby jednak skorzystać z pomocy należy spełnić kolejny warunek – należy porozumieć się z pracownikami co do obniżenia im wynagrodzenia lub wymiaru czasu pracy, co może nie być łatwe. Aby bowiem skorzystać z jednej z form pomocy, niezbędne jest zawarcie porozumienia co do warunków i trybu wykonywania pracy w okresie przestoju ekonomicznego z przedstawicielstwem pracowników, tj. z:

• organizacjami związkowymi reprezentatywnymi, z których każda zrzesza co najmniej 5 % pracowników zatrudnionych u pracodawcy, albo
• z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi, jeżeli u pracodawcy nie działają reprezentatywne zakładowe organizacje związkowe zrzeszające co najmniej 5 % pracowników zatrudnionych u pracodawcy, albo
• z zakładową organizacją związkową, jeżeli u pracodawcy działa jedna organizacja związkowa, albo
• z przedstawicielami pracowników, wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy (musi być ich zatem co najmniej dwóch) – jeżeli u pracodawcy nie działają w ogóle związki zawodowe. W przypadku trudności w przeprowadzeniu wyborów przedstawicieli pracowników z powodu COVID-19, w szczególności wywołanych nieobecnością pracowników, trwającym przestojem lub wykonywaniem przez część pracowników pracy zdalnej, dopuszcza się zawarcie porozumienia z przedstawicielami pracowników wybranymi przez pracowników uprzednio dla innych celów przewidzianych w przepisach prawa pracy.

W rzeczywistości najwięcej może być pracodawców, u których nie tylko nie działają związki zawodowe, ale też nigdy nie wybierano przedstawicieli pracowników. Rozwiązaniem w takiej sytuacji może być zorganizowanie i przeprowadzenie bezpiecznych (np. zdalnych) wyborów takich przedstawicieli. Należy zawsze pamiętać, że mówimy o przedstawicielach pracowników, nie pracodawcy, stąd niedopuszczalne jest wskazywanie takich przedstawicieli przez pracodawcę, a wybory powinny objąć wszystkich zatrudnionych. Jeżeli przeprowadzenie wyborów nie będzie możliwe, przedsiębiorca nie będzie mógł skorzystać z tej formy pomocy. Aspekt zawarcia odpowiedniego porozumienia z właściwie wybranymi przedstawicielami pracowników jest zatem szczególnie istotny.

Porozumienie z przedstawicielstwem pracowników niejako zastępuje porozumienie zmieniające warunki pracy i płacy pracowników, stąd do omawianej regulacji nie stosuje się art. 42 § 1-3 Kodeksu pracy, czyli nie jest wymagane dokonywanie wypowiedzeń zmieniających, bądź zawieranie indywidualnych porozumień zmieniających. Pracodawca ma jednak obowiązek przekazania kopii porozumienia właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy w terminie 5 dni roboczych od dnia zawarcia porozumienia.

Co ponadto? Przedsiębiorca nie może również zalegać w regulowaniu zobowiązań podatkowych, składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Pracy lub Fundusz Solidarnościowy do końca trzeciego kwartału 2019 r., z wyjątkiem przypadku, gdy przedsiębiorca zawarł umowę z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych lub otrzymał decyzję urzędu skarbowego w sprawie spłaty zadłużenia i terminowo opłaca raty lub korzysta z odroczenia terminu płatności. Wobec przedsiębiorcy nie mogą również występować przesłanki do ogłoszenia upadłości, o których mowa w art. 11 lub art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe.

Po spełnieniu wszystkich ustawowych wymogów świadczenia przyznawane są na podstawie wniosku złożonego przez przedsiębiorcę do dyrektora wojewódzkiego urzędu pracy właściwego ze względu na siedzibę przedsiębiorcy. Wniosek taki można złożyć w postaci elektronicznej przez portal praca.gov.pl.

Co jeżeli z różnych względów przedsiębiorca nie będzie mógł skorzystać z opisanego rozwiązania? W takim przypadku warto jeszcze rozważyć możliwość skorzystania z rozwiązania przewidzianego w art. 15 zzb ustawy – jest to dofinansowanie przyznawane przez starostę za pośrednictwem dyrektora powiatowego urzędu pracy, ze środków Funduszu Pracy. Aby skorzystać z takiego wsparcia nie trzeba m.in. zawierać porozumienia z przedstawicielstwem pracowników, za to trzeba legitymować się wyższym spadkiem obrotów w następstwie wystąpienia COVID-19 (co najmniej 30% obliczonym jako stosunek łącznych obrotów w ciągu dowolnych, 2 kolejnych miesięcy przypadających w okresie po dniu 1 stycznia 2020 r. w porównaniu do łącznych obrotów z analogicznych 2 miesięcy roku poprzedniego) – jednakże wsparcie może być również przyznane w wyższej wysokości, stąd niekiedy ta forma wsparcia może być dla przedsiębiorcy bardziej korzystna. Tego typu wsparcie jest limitowane czasowo – wniosek należy złożyć do powiatowego urzędu pracy właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy lub miejsce wykonywania pracy przez pracowników w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia naboru przez dyrektora powiatowego urzędu pracy. Możliwe jest tu również złożenie wniosku przez portal praca.gov.pl, jednak należy się pospieszyć, gdyż nabory już ruszyły!