2025-02-13
Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych
Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych – obecnie jawny, czy stanie się tajny?
W ramach obsługi prawnej spółek i innych osób prawnych, jednym z elementów rejestracji zmian korporacyjnych obsługiwanego podmiotu jest wsparcie przez Kancelarię przedsiębiorcy w identyfikacji beneficjenta rzeczywistego oraz w razie potrzeby dokonanie niezbędnego zgłoszenia lub jego aktualizacja do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych.
Podczas ostatnio świadczonej przez Kancelarię obsługi, konieczne było zidentyfikowanie beneficjenta rzeczywistego polskiej spółki, której jedynym wspólnikiem była spółka francuska i w toku działań podjętych w tym celu pojawił się niezwykle interesujący wątek dotyczący jawności Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych.
Zgodnie z art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, beneficjentem rzeczywistym jest co do zasady osoba fizyczna sprawująca bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez klienta. Najczęściej jest to wspólnik będący osobą fizyczną i posiadający więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji danej osoby prawnej, jednak zdarzają się sytuacje, gdy niemożliwe jest ustalenie takiej osoby i wtedy art. 2 ust. 2 pkt 1 lit. c) ww. ustawy dostarcza pomocnicze kryteria w tym celu.
Zatem skoro wspólnikiem polskiej spółki była spółka francuska, to konieczne było dokładne przeanalizowanie jej struktury własnościowej. Celem Kancelarii było ustalenie, jaka osoba fizyczna sprawuje kontrolę nad tą francuską spółką, czyli kim jest jej beneficjent rzeczywisty, ponieważ ta sama osoba będzie beneficjentem w spółce polskiej posiadającym pośrednie uprawnienia właścicielskie.
Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych, zgodnie z art. 67 ww. ustawy w Polsce jest jawny i publicznie dostępny dla każdego za pośrednictwem wyszukiwarki udostępnianej przez Ministerstwo Finansów. Beneficjenta danego podmiotu można odnaleźć podając NIP, co pozwala na uzyskanie dokładnych danych takiej osoby w ciągu kilku sekund. Co więcej, wprowadzenie takiego Rejestru było efektem implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Jako że dyrektywa wiąże wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej to każdy z tych krajów winien wprowadzić taki Rejestr do własnego porządku prawnego.
W związku z tym, jako że w Polsce istnieje publicznie dostępny Rejestr i analogiczny Rejestr winien istnieć również we Francji, to celowe było skorzystanie z podobnej wyszukiwarki udostępnianej przez odpowiednie instytucje francuskie.
Jak się okazało, we Francji (oraz w Luksemburgu) od 31 lipca 2024 r. Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych nie jest publicznie dostępny. Wgląd w dane w nim zawarte, poza odpowiednimi instytucjami państwowymi, mają osoby, które wykażą swój uzasadniony interes w uzyskaniu danych beneficjenta danego podmiotu. Do tej pory dostęp do Rejestru miał każdy, w ten sam sposób jak w Polsce i wszystkie informacje były jawne.
W takiej sytuacji, w celu ustalenia beneficjenta rzeczywistego polskiej spółki Kancelaria zastosowała inne dostępne narzędzia, pomyślnie go identyfikując. Niemniej z uwagi na zaskakującą rozbieżność w zakresie regulacji polskich i francuskich dotyczących jawności Rejestru stało się to przedmiotem odrębnej analizy Kancelarii.
Dlaczego istnieje znaczna różnica pomiędzy regulacjami polskimi a francuskimi dotyczącymi jawności Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych?
W dniu 22 listopada 2022 r. Wielka Izba Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (C37/20 i C601/20), w trybie art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), stwierdziła, że art. 1 pkt 15 lit. c) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniającej m.in. dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, jest nieważny w zakresie, w jakim przepis ten zmienił art. 30 ust. 5 akapit pierwszy lit. c) ww. dyrektywy (UE) 2015/849, w taki sposób, że ów art. 30 ust. 5 akapit pierwszy lit. c) w zmienionej wersji przewiduje, że państwa członkowskie zapewniają, aby informacje o beneficjentach rzeczywistych podmiotów o charakterze korporacyjnym i innych podmiotów prawnych utworzonych na ich terytorium były we wszystkich przypadkach udostępniane każdej osobie.
Wyrok ten jest skutkiem wniosków Sądu Okręgowego w Luksemburgu o wydanie w powyższym zakresie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. Trybunał przeanalizował ingerencję w prawa przewidziane w art. 7 i 8 Europejskiej Karty Prawo Podstawowych Unii Europejskiej, tj. prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego oraz ochrony danych osobowych, pod kątem odpowiedniego, koniecznego i proporcjonalnego charakteru rozpatrywanej ingerencji. Wielka Izba Trybunału zgodziła się z wnioskodawcą, że uregulowanie, że informacje o beneficjentach są udostępniane każdej osobie we wszystkich przypadkach, stanowi poważną ingerencję w prawa podstawowe zagwarantowane w art. 7 i 8 Karty.
W efekcie tego wyroku, na mocy art. 74 pkt 1) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1640 z dnia 31 maja 2024 r. w sprawie mechanizmów, które państwa członkowskie powinny wprowadzić w celu zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, zmieniająca m.in. zmieniająca i uchylająca dyrektywę (UE) 2015/849 art. 30 ust. 5 lit. c) dyrektywy (UE) 2015/849 otrzymał nowe brzmienie i zgodnie z nim: Państwa członkowskie zapewniają, by informacje o beneficjentach rzeczywistych były we wszystkich przypadkach udostępniane wszelkim osobom lub organizacjom, które mogą wykazać uzasadniony interes. Dyrektywa ta weszła w życie 9 lipca 2024 r.
Zatem powyższa zmiana jest niezwykle istotna i ma daleko idące skutki. Zauważyć w tym miejscu należy dwie kwestie:
- na mocy art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), który ustanawia zasadę lojalności, wyrok prejudycjalny uznający akt prawa UE za nieważny wiąże instytucje Unii Europejskiej oraz wszystkie organy państw członkowskich, w tym organy legislacyjne,
- na mocy art. 288 TFUE dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, ale pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków.
W związku z tym Francja i Luksemburg sprawnie implementowały dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1640 z dnia 31 maja 2024 r. i utajniły Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych.
Obowiązek implementacji powyższej dyrektywy ciąży również na Polsce, dlatego wydaje się, że jedynie kwestią czasu jest wprowadzenie wymogu posiadania uzasadnionego interesu, aby móc przeglądać dane zawarte w CRBR oraz wyłączenie jego jawności i nieograniczonej możliwości korzystania z dostępnej wyszukiwarki.
Weronika Gwóźdź
aplikant adwokacki
Sprawdź inne projekty
Skontaktuj się
z nami
