Znajdujemy się obecnie w nietypowej sytuacji i wymagającym momencie historii. Epidemia, z którą przyszło nam się mierzyć wymaga rozważnego, skutecznego i szybkiego działania, w szczególności ze strony legislatora.
W zeszły czwartek została przez Sejm uchwalona tzw. tarcza antykryzysowa 2.0, której zasadnicza część obejmuje szczególne instrumenty wsparcia przedsiębiorców w prowadzonej działalności w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2. W treści tej ustawy znajdują się również nowe przepisy, które wzbudzają spore wątpliwości. Mowa tutaj o zmianie w art. 122 §1 pkt 1 kodeksu karnego skarbowego, która oddaje w ręce finansowych organów w postępowaniu przygotowawczym uprawnienie do decydowania o zajętym mieniu i możliwości ich przekazania bez kontroli prokuratora.
Skąd tego rodzaju uprawnienie? Specustawa z dnia 31 marca 2020 roku, wprowadziła do kodeksu postępowania karnego art. 232b zgodnie z którym: „W stanie zagrożenia epidemicznego lub stanie epidemii zajęte przedmioty mające znaczenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa publicznego, można nieodpłatnie przekazać podmiotom leczniczym, Państwowej Straży Pożarnej, Siłom Zbrojnym Rzeczypospolitej Polskiej, Policji, Straży Granicznej oraz instytucjom państwowym i samorządowym.” Co ważne przepis przewiduje, że postanowienie w przedmiocie nieodpłatnego przekazania tych przedmiotów wydaje w postępowaniu przygotowawczym prokurator. I pomimo możliwości wniesienia zażalenia jest natychmiast wykonalne.
Już tego rodzaju konstrukcja wzbudzała spore wątpliwości, ponieważ stopień ogólności przepisu pozostawia organowi procesowemu swobodę w decydowaniu, które z zatrzymanego mienia będzie miało „znaczenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa publicznego” i będzie podlegało przekazaniu o którym mowa w art. 232b k.p.k. Mowa tutaj nie tylko o przedmiotach pochodzących z przestępstwa i podlegających w dalszej kolejności przepadkowi ale o każdej zatrzymanej i pozostającej pod władztwem organu rzeczy np. gotówce czy urządzeniach elektronicznych.
Należy wskazać na przepis art. 46 Konstytucji, który stanowi, że przepadek własności może nastąpić na postawie prawomocnego orzeczenia sądu. Wykonalność powyższego postanowienia miałaby nastąpić zanim sąd rozpatrzy wniesione zażalenie, bez gwarancji zwrotu przekazanych przedmiotów w przypadku uznania przez sąd tej decyzji za błędną, dodatkowo jeszcze zanim w ogóle zostanie rozstrzygnięta kwestia faktycznego sprawstwa podatnika. W związku z powyższym należy się zastanowić czy omawiane rozwiązanie nie należałoby uznać za zbyt daleko idące, nawet jeśli jest wprowadzane w związku ze zdarzeniem o charakterze nadzwyczajnym, jakim jest epidemia.
Wprowadzona w kodeksie karnym skarbowym zmiana powoduje, że opisane uprawnienie i wszelkie związane z nim wątpliwości będą miały swój udział również w postępowaniach prowadzonych przez organ podatkowy. Przykładowo naczelnik urzędu skarbowego już nie będzie musiał zwracać się do prokuratora o wyrażenie zgody na przekazanie zatrzymanego spirytusu podmiotom, które wykorzystają go do wytworzenia płynu do dezynfekcji. Zrobi to szybko i w sposób samodzielny wydając postanowienie jeszcze w trakcie toczącego się postępowania przygotowawczego, a jego prawidłowość zostanie skontrolowana dopiero w momencie rozpatrzenia przez sąd zażalenia, czyli już po fakcie.
Na kanwie powyższego przypadku wyłania się niezwykle istotna kwestia. Okres epidemii wymaga podejmowania zdecydowanych i skutecznych kroków. Aczkolwiek tworzone regulacje, często w pospiechu, nie mogą prowadzić do sytuacji, w której decyzje odnośnie podstawowych gwarancji obywateli będą podejmowane bez właściwych mechanizmów kontrolnych a zasada pewności prawa może nie być w pełni realizowana.
