Prosta Spółka Akcyjna jako nowy typ spółki kapitałowej ma być dostosowany do potrzeb podmiotów z branży FinTech. Jej główne założenia opierają się na odpowiedniej elastyczności i swobodzie działania, które mają pozwolić na szybszy rozwój innowacyjnych przedsięwzięć. Czym jest PSA i czy ma szansę spełnić swoje zadanie? I co ma z tym wspólnego blockchain?
Od momentu ukazania się Raportu KNF z prac Zespołu roboczego ds. rozwoju innowacji finansowych (FinTech) minęły prawie dwa lata. W tym czasie podejmowano szereg działań mających na celu eliminację barier prawno – regulacyjnych, które skutecznie utrudniały rozwój działalności podmiotów typu start up i spółek high-tech w Polsce.
Wprowadzenie nowej formy spółki, dedykowanej innowacyjnym przedsięwzięciom jest właśnie przykładem takiego działania. Przepisy regulujące działanie Prostej Spółki Akcyjnej wejdą w życie dopiero w 2021 roku, aczkolwiek już teraz warto przyjrzeć się propozycjom ustawodawcy.
Prosta Spółka Akcyjna w pigułce
Główne założenia PSA opierają się na ułatwieniach w zakresie rozpoczęcia działalności gospodarczej, pozyskiwania kapitału i likwidacji spółki w razie niepowodzenia przedsięwzięcia.
W pierwszej kolejności należy wskazać, iż minimalny kapitał akcyjny wymagany do powstania PSA wynosi 1 zł. Ponadto wprowadzona została możliwość uproszczonej elektronicznej rejestracji spółki w ciągu 24h, oprócz standardowej umowy spółki w formie aktu notarialnego. Warto zwrócić również uwagę na fakt, iż PSA jest spółką niepubliczną co skutkuje brakiem restrykcji związanych ze statutem spółki publicznej.
Na elastyczną strukturę majątkową Prostej Spółki Akcyjnej wpływa kilka czynników. Ustawodawca odszedł od założeń kapitału zakładowego na rzecz kapitału akcyjnego, którego wysokość nie jest określona w umowie spółki, wystarczy bowiem wskazanie jej w rejestrze. Dzięki czemu zmiana wysokości kapitału akcyjnego następuje poprzez podjęcie uchwały wspólników bezwzględną większością głosów, a nie w sformalizowanym trybie zmiany umowy spółki. Akcje spółki nie posiadają wartości nominalnej i są oderwane od kapitału akcyjnego, co ułatwia ich emisję i umarzanie.
Ponadto projekt ustawy zakłada możliwość objęcia akcji również w zamian za wkłady niepieniężne w postaci świadczenia pracy lub usług. Co więcej termin na ich wniesienie, niezależnie od rodzaju wkładów, został wydłużony do 3 lat od wpisu spółki w rejestrze. Mimo, iż różnicuje to podmioty pod względem wniesionych wkładów, charakter praw członkowskich pozostaje niezmienny. Pozwala to na łączenie wiedzy i umiejętności wraz z kapitałem inwestycyjnym, co w przypadku start up’ów ma spore znaczenie.
Warto również wspomnieć o zwiększeniu elastyczności w formowaniu struktury organizacyjnej PSA. Zgodnie z planowanymi zmianami, założyciele i akcjonariusze mogą wybrać pomiędzy powołaniem „tradycyjnych” organów tj. zarządu i rady nadzorczej a ustanowieniem rady dyrektorów, która pozwala na połączenie w jednym organie funkcji kierowniczych i nadzorczych. Odnośnie inwestorów zagranicznych, w przypadku drugiego rozwiązania, zyskują oni możliwość wyboru opcji, która występuje w ich jurysdykcjach.
Wychodząc naprzeciw rosnącej cyfryzacji naszego otoczenia, projektowane zmiany obejmują również elektronizację procedur w spółce. Nowe przepisy pozwolą na wykorzystanie środków komunikacji elektronicznej np. wideokonferencje, dla odbywania walnych zgromadzeń – również poza granicami Polski – oraz podejmowania uchwał wspólników.
Ustawodawca wprowadził również uproszczoną procedurę rozwiązana spółki oraz możliwość zakończenia działalności bez przeprowadzenia likwidacji. W tym drugim przypadku jeden z akcjonariuszy może przejąć składniki majątkowe PSA, co pozwoli w przypadku funkcjonującego przedsiębiorstwa na kontynuację jego działalności.
Dematerializacja akcji i elektroniczny rejestr akcjonariuszy
Jak można zauważyć, regulacje dotyczące Prostej Spółki Akcyjnej przewidują wiele zmian. Interesującym novum jest dematerializacja akcji – dotychczas możliwa tylko w spółkach publicznych. Brak możliwości wydawania przez spółkę dokumentów akcji ma na celu nie tylko zwiększenie bezpieczeństwa czy pewności obrotu akcjami ale również obniżenie kosztów.
Instytucja księgi akcyjnej czy składanie akcji na okaziciela w siedzibie spółki w przypadku PSA nie mają zastosowania. Akcjonariuszem jest bowiem tylko osoba wpisana do rejestru akcjonariuszy jako uprawniony z akcji.
Przełomowym z punktu widzenia branży nowoczesnych technologii jest również wprowadzenie elektronicznego rejestru akcjonariuszy. Co ważne może on mieć formę rozproszonej i zdecentralizowanej bazy danych. Zatem przepis wprost przewiduje możliwość wykorzystania w tym celu technologii blockchain.
Pomimo luki w postaci braku przepisów, które regulowałyby tokenizację akcji, wskazana regulacja daje zielone światło dla wprowadzenia tego typu rozwiązań w przyszłości. Ponadto warto podkreślić, iż prezentowana opcja może mieć pozytywny wpływ na rozwój crowdfundingu udziałowego (equal crowdfunding).
Nie sposób jednak nie wytknąć ustawodawcy niekonsekwencji w postaci wprowadzenia profesjonalnego podmiotu, który ma obligatoryjnie prowadzić rejestr akcjonariuszy.
Blockchain jest publiczną, rozproszoną bazą danych. Żadna ze stron nie kontroluje informacji w nim zawartych i może zweryfikować zapisy swoich partnerów transakcji bez pośredników. Ponadto po wprowadzeniu transakcji do bazy danych i aktualizacji kont nie można zmienić recodrów – są one trwałe, uporządkowane i chronologiczne.
Mając na uwadze powyższe, uzasadnienie wprowadzenia strony trzeciej, mającej wyłączne prawo do prowadzenia w/w rejestru, potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa i integralności zawartych w nim danych, wydaje się co najmniej nietrafione. Ponadto możliwe, że wymóg prowadzenia rejestru akcjonariuszy przez pośrednika takiego jak Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A., domy maklerskie czy notariusz; w przypadku możliwości jakie daje blockchain jest w tym zakresie zbędne. Nawet biorąc pod uwagę względy cyberbezpieczeństwa.
Powrót do przyszłości
Projekt ustawy o Prostej Spółce Akcyjnej ma swoich zwolenników i przeciwników. Pomimo punktów zapalnych w postaci m.in. wymogu formy aktu notarialnego dla umowy spółki w przypadku wniesienia wkładów niepieniężnych czy obligatoryjnego zawarcia umowy o prowadzenie rejestru akcjonariuszy z profesjonalnym podmiotem, całość należy ocenić pozytywnie.
Z punktu widzenia podmiotów rozpoczynających działalność w branży FinTech, wprowadzone regulacje, wzorowane na zagranicznych rozwiązaniach, faktycznie mogą usprawnić rozpoczęcie i prowadzenie działalności gospodarczej. Warto zwrócić uwagę na zwiększenie swobody w kształtowaniu stosunków wewnętrznych czy uproszczenie konstrukcji prawnych odpowiednich dla spółek kapitałowych, co pozwoli na dostosowanie ich do potrzeb start up’ów.
Regulacje odnoszące się do dematerializacji akcji, wprowadzenie elektronicznego rejestru akcjonariuszy wraz z możliwością zastosowania technologii blockchain to pierwszy krok w stronę zwiększenia cyfryzacji a co za tym idzie „uwolnienia” funkcjonowania spółek sektora nowych technologii.
W związku z powyższym należy również podkreślić, iż działania polegające na dostosowywaniu istniejących przepisów do specyfiki nowych technologii powinno być rozwiązaniem tymczasowym. Wpierw należałoby dokonać gruntownej analizy tematyki i stworzyć zupełnie nowe regulacje przystosowane do dynamiki i charakteru branży FinTech, jak to było w przypadku Republiki Malty.
Należy zwrócić uwagę na fakt, iż od 2017 roku, Komisja Nadzoru Finansowego prowadzi program „Innovation Hub” a w planach ma uruchomienie „Piaskownicy regulacyjnej”, dedykowanych właśnie dla innowacyjnych przedsięwzięć. Mają one na celu wsparcie merytoryczne w zakresie stosowania właściwych przepisów prawa i trybu uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności w obszarze usług finansowych opartych na nowoczesnych technologiach informatycznych. Ponadto „Piaskownica regulacyjna” ma pozwolić na przetestowanie danego rozwiązania w zdecentralizowanym środowisku informatycznym. Daje to szansę na efektywniejsze i szybsze wypracowanie optymalnych warunków prawno – regulacyjnych i ekonomicznych dla działalności start up’ów i spółek high-tech.
